- افزایش سرمایه:
- در شركت هاي سهامي خاص
به موجب ماده ١٦٩ لايحه اصلاحي در شركت هاي سهامي خاص پس از اتخاذ تصميم راجع به افزايش سرمايه از طريق انتشار سهام جديد بايد مراتب ازطريق نشر آگهي در روزنامه كثيرالانتشاري كه آگهي هاي مربوط به شركت در ان متشر ميگردد به اطلاع صاحبان سهام برسد دراين آگهي بايد اطلاعات مربوط به مبلغ افزايش سرمايه و مبلغ اسمي سهام جديد و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهم و تعداد سامي كه هرصاحب سهم به نسبت سهام خود حق تقدم درخريد آنها را دارد و مهلت پذيره نويسي و نحوه پرداخت ذكر شود. در صورتي كه براي سهام جديد شرايطي خاصي در نظر گرفته شده باشدچگونگي اين شرايط در آگهي قيد خواهد شد . براي ثبت افزايش سرمايه شركت هاي سهامي خاص فقط تسليم اظهارنامه به ضميمه مدارك زير به مرجع ثبت شركت ها كافي خواهد بود:
- صورت جلسه مجمع عمومي فوق العاده كه افزايش سرمايه را تصويب نموده يا اجازهآن را به هيئت مديره داده است و در صورت اخير صورت جلسه هيئت مديره كه افزايش سرمايه را مورد تصويب قرارداده است.
- در يك نسخه از روزنامه اي كه آگهي مذكوردر ماده ١٦٩ اين قانون در آن نشر گرديده است.
- اظهارنامه مشعر بر فروش كليه سهام جديد و در صورتي كه سهام جديد امتيازاتي داشته باشد بايد شرح اميتازات و موجبات آن در اظهارنامه قيد شود.
- در صورتي كه قسمتي از افزايش سرمايه به صورت غيرنقدي باشد بايد تمام قسمت غير نقد تحويل گرديده و با رعايت ماده ٨٢ اين قانون به تصويب مجمع عمومي فوق العاده رسيده باشد.
مجمع عمومي فوق العاده در اين مورد باحضور صاحبان سهام شركت و پذيره نويسان سهام جديد تشكيل شده و رعايت مقررات مواد ٧٧لغايت ٨١ اين قانون در آن قسمت كه به آورده غيرنقد مربوط مي شود الزامي خواهد بود ويك نسخه از صورتجلسه مجمع عمومي فوق العاده بايد به اظهارنامه مذكور ضميمه شوداظهارنامه هاي مذكور بايد به امضاي كليه اعضاي هيئت مديره رسيده باشد .(ماده ١٨٣لايحه اصلاحي)
افزايش سرمايه از طريق بالا بردن مبلغ اسمي سهام
دراين طريق شركت سهامي اقدام به بالا بردن بهاي اسمي سهام خود مي نمايد به طور مثال شركتي داراي پانصد سهم هزار ريالي است و مي خواهد سرمايه اش را دو برابر كند. مجمع عمومياين طريق را مورد تصويب قرار مي دهد و مقرر مي كند كه از اين پس هر سهم ٢٠٠٠ ريالارزش خواهد داشت واز صاحبان سرمايه مي خواهد كه به نسبت سهامي خود مبلغ اضافي راپرداخت كنند.
افزايش سرمايه در شركت هاي سهامي خاص به روش مذكور مشكل چندانيايجاد نمي كند ولي در شركت هاي سهامي عام بايدكه مبلغ اسمي هر سهم پس از افزايشسرمايه از ده هزار ريال بيشتر نشود. (ماده ٢٩ لايحه اصلاحي).
افزايش سرمايه ازطريق بالابردن مبلغ اسمي سهام موجود در صورتي كه براي صاحبان سهام ايجاد تعهد كندممكن نخواهد بود مگر آنكه كليه صاحبان سهام با آن موافق باشند. (ماده ١٥٩ لايحه)
اين ماده در راستاي ماده ٩٤ لايحه قانوني ١٣٤٧ و اين قاعده كلي تدوين شده استكه هيچ اكثريتي حق ندارد بر تعهدات شركا بيفزايد. مفهوم اين قاعده اين است كه نميتوان شركا را وادار كرد علاوه بر آنچه رد شركت دارند. مبلغي به شركت بياورند. برعكسبه نظر ما ايرادي ندارد اگر سود تقسيم شده شركا در شركت بابت اضافه ارزش سهامگذاشته شود چون عدم تقسيم سود به معناي افزودن بر تعهد شركا نيست.
درموردي كهافزايش سرمايه از طريق بالابردن مبلغ اسمي سهام موجود صورت مي گيرد كليه افزايشسرمايه بايد نقدا پرداخت شود و نيز سهام جديدي كه در قبال افزايش سرمايه صادر ميشود بايد هنگام پذيره نويسي بر حسب مورد كلا پرداخته يا تهاتر شود. (ماده ١٨٨ لايحه اصلاحي)
مقررات كلي مربوط به افزايش سرمايه
تصميم مربوط به افزايشسرمايه در صلاحيت انحصاري مجمع عمومي فوق العاده مي باشد. اساسنامه شركت نمي تواندمتضمن اختيار افزايش سرمايه براي هيئت مديره باشد. (ماده ١٦٤ لايحه اصلاحي).
براي افزايش سرمايه شركت رعايت ٣ شرط ضروريست:
- تصويب مجمع عمومي فوقالعاده (ماده ٨٣ لايحه اصلاحي).
- تاديه تمام سرمايه قبلي شركت . (ماده ١٦٥لايحه اصلاحي).
- تاديه مبلغي افزايش سرمايه. (ماده ١٨٨ لايحه اصلاحي)
مجمع عمومي فوق العاده به پيشنهاد هيئت مديره پس از قرائت گزارش بازرسان شركتدرمورد افزايش سرمايه شركت اتخاذ تصميم مي كند. مجمع مزبور ضمن اتخاذ تصميم نسبت بهافزايش سرمايه شرايط مربوط به فروش سهام جديد و تاديه قيمت آن را تعيين يا اختيارآن را به هيئت مديره مديره واگذار خواهد كرد. هيئت مديره در هر حال مكلف است در هرنوبت پس از عملي ساختن افزايش سرمايه حداكثر ظرف ١ ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامهدر قسمت مربوط به مقدار سرمايه ثبت شده شركت به مرجع ثبت شركت ها اعلام كند تا پساز ثبت جهت اطلاع عموم آگهي شود.
كاهش سرمايه و انواع آن
كاهش سرمايه هم در فرضي كه شركت به سبب زيان در شرايط نامطلوبي قرار دارد مفيداست وهم در فرضيكه شركت سود ده است. هرگاه شركت به سبب زيان قسمتي از سرمايه اشت را از دست بدهد تااين ضرر جبران نشود تقسيم سود ميان شركا انكان پذير نخواهد بود. البته قبل از تقسيمسود بايدمبلغي نيز به عنوان اندوخته الزاما كنار گذاشته شود. با كاهش سرمايه به حددارايي واقعي آن شركا مي توانند در صورت سوددهي شركت سود حاصل را بين خودتقسيم كنندچه لازم نيست مانند فرض ذكر شده منتظر جبران كمبود سرمايه ناشي از زيان بمانند. هرگاه شركت از لحاظ مالي در وضعيت مطلوبي باشد كاهش سرمايه كمتر مورد پيدا مي كندولي اگر هم سرمايه اش كاهش يابد بي فايده نخواهد بود. در واقع ممكن است دارايي شركتكافي باشد در حالي كه هنوز قسمتي از مبلغ اسمي پرداخت نشده سهام موجب مي شود بدهيشركا به شركت از ميان برود.
كاهش سرمايه بر دو نوع مي باشد:
اجباري: شركتهاي سهامي در پاره اي موارد به موجب قانون مكلف به كاهش سرمايه خود مي باشند ازجمله موارد آن ماده ١٤١ لايحه اصلاحي مي باشد كه به موجب آن اگر بر اثر زيان هايوارده حداقل نصف سرمايه شركت از ميان برود هيئت مديره مكلف است بلافاصله مجمع عمومي فوق العاده صاحبان سهام را دعوت نمايد تا موضوع انحلال يا بقا شركت مورد و راي واقعشود. هرگاه مجمع مزبور راي به انحلال شركت ندهد بايد در همان جلسه و با رعايت اينكه سرمايه شركت از حداقل قانوني كمتر نشود سرمايه شركت را به مبلغ سرمايه موجود كاهش دهد.
اختياري: علاوه بر كاهش سرمايه به صورت اجباري شركت هاي سهامي مي توانندهر وقت كه مايل باشند با رعايت تشريفات قانوني نسبت به كاهش سرمايه اقدام نمايند. (ماده ١٨٩ لايحه اصلاحي)
طرق كاهش سرمايه
در تبصره ١٨٩ لايحه اصلاحي دوطريق براي كاهش سرمايه پيش بيني گرديده است:
- از طريق كاهش تعداد سهام شركت:
در اين روش شركت سهامي بدون اينكه از مبلغ اسمي سهام بكاهد اقدام به كاهش تعدادسهام موجود شركت مي نمايد. بطور مثال شركت با صدور سهام جديد مقرر مي دارد كه هر دوسهم سابق با يك سهم جديد تعويض گردد. سهامداران در اين صورت با مراجعه به شركت بهنسبت تعيين شده سهام جديد دريافت مي دارند كه البته مبلغ اسمي سهام جديد با سهامقديم تفاوت ندارد. در اين روش مشكل سهم منفرد باقي مي ماند.
- از طريق كاهش مبلغ اسمي سهام شركت:
دراين روش اسمي سهام شركت كاهش پيدا مي كند و سهام قديمشركت كلا باطل مي گردد و سهام جديد كه از ارزش اسمي كمتر برخوردار هستند بين سهامداران شركت با توجه به تعداد سهام آنها توزيع مي گردد