قرارداد اجازه بهره برداری از طرح صنعتی یکی از قالب های قانونی است که در تحت لوای آن صاحب طرح صنعتی اجازه بهره برداری از طرح صنعتی خود را به دیگری اعطاء می کند. بدین توضیح که طراح ضمن حفظ مالکیت خود بر طرح صنعتی، اجازه بهره برداری از آن را به شخص ثالث اعطاء می کند.
این قرارداد باید در اداره مالکیت صنعتی به ثبت برسد و در صورتیکه قرارداد اجازه بهره برداری در اداره مالکیت صنعتی به ثبت نرسد، فقط با طرفین قرارداد موثر است و هرگونه اثر آن نسبت به اشخاص ثالث منوط به ثبت قرارداد در اداره مالکیت صنعتی است. اثر چنین تکلیفی همچنین می تواند موارد ذیل باشد :
1- قرارداد اجازه بهره برداری حتی در فرضی که طراح، طرح صنعتی خود را به دیگری واگذار کند، معتبر خواهد بود. به عبارت دیگر از آنجاییکه در قرارداد اجازه بهره برداری مالکیت بر طرح صنعتی برای انتقال دهنده محفوظ خواهد بود ؛ لذا در صورتی که او طرح صنعتی را بعد از انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری به شخص ثالث واگذار کند هیچ لطمه ای به حقوق قراردادی مجوز گیرنده وارد نخواهد شد.
2- مجوز دهنده بدون اخذ رضایت از مجوز گیرنده حق اعراض از طرح صنعتی را ندارد. بعد از ثبت طرح صنعتی مالک می تواند طی درخواست کتبی به اداره مالکیت صنعتی از طرح صنعتی ثبت شده اعراض نماید. با توجه به مراتب فوق چنانچه مالک طرح صنعتی مبادرت به انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری با شخص ثالث نماید، بدون اجازه وی حق اعراض از طرح ثبت شده را ندارد و حتماَ باید رضایت او را برای اعراض کسب کند.
3- مجوز گیرنده تحت شرایطی بعد از انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری می تواند نسبت به تعقیب ناقض حقوق ناشی از ثبت طرح صنعتی اقدام کند. به عبارت دیگر اگرچه بعد از انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری مالکیت بر طرح کماکان متعلق به مجوز دهنده است لیکن تحت شرایطی مجوز گیرنده می تواند نسبت به تعقیب اداری و قضایی ناقضین حقوق انحصاری ناشی از ثبت طرح صنعتی اقدام کند و به نام خود مبادرت به طرح دعوی نماید.
البته همان طور که گفتیم قرارداد اجازه بهره برداری قبل از ثبت در اداره مالکیت صنعتی و حتی اگر در اداره مالکیت صنعتی به ثبت نرسد، در رابطه با طرفین قرارداد دارای اعتبار کامل است.
علاوه بر ضرورت ثبت قرارداد اجازه بهره برداری طرح صنعتی در اداره مربوط ، در قوانین ملی کشورها تاکید شده است که قرارداد یاد شده به صورت کتبی باشد که یکی از مزایای این امر می تواند سهولت اثبات قرارداد در صورت انکار آن باشد.
نکته دیگری که در قرارداد های اجازه بهره برداری از اهمیت زیاد برخوردار است در رابطه با شرط یا شروطی است که مجوز دهنده می تواند در قرارداد بگنجاند. مجوز دهنده نمی تواند در رابطه با طرح صنعتی موضوع قرارداد یا زمینه های تجاری آن محدودیت هایی را در قالب شرط یا شروط تعیین کند که خارج از حقوق انحصاری وی باشد یا برای حفظ حقوق یاد شده ضرورتی نداشته باشد؛ به عبارت دیگر مجوز دهنده تنها در چارچوب حقوق انحصاری که به موجب ثبت طرح صنعتی کسب می کند و یا برای حفظ و تامین حقوق یاد شده می تواند محدودیت هایی را به مجوز گیرنده تحمیل نماید. بنابراین چنانچه شرط یا شروط تحمیلی خارج از چارچوب های یاد شده باشد مجوز گیرنده می تواند به مرجع قضایی برای ابطال آن ها اقدان کند. با توجه به توضیحات فوق روشن است که مجوز دهنده می تواند در رابطه با مدت قرارداد ، حوزه جغرافیایی آن، کیفیت یا کمیت محصولی که طرح صنعتی در آن متبلور شده است، شرایطی را در قرارداد بگنجاند.
همچنین نامبرده می تواند به موجب قرارداد مجوز گیرنده را مکلف کند که از اقدام به هرگونه عملی که به ثبت طرح صنعتی لطمه و آسیب برساند خودداری کند.
نکته قابل ذکر دیگر اینکه آیا مجوز دهنده در فرض اعطای مجوز می تواند مجوز استفاده از طرح صنعتی را به شخص دیگری نیز اعطا کند ؟
بدیهی است که اگر در قرارداد اجازه بهره برداری اعطای مجوز به دیگری منع نشده باشد، مجوز دهنده می تواند بهره برداری از طرح صنعتی ثبت شده را به دیگری نیز اعطاء کند و یا علیرغم اعطای مجوز به دیگری خود نیز از آن استفاده کند.
اگر اعطای مجوز به صورت انحصاری باشد در این صورت مجوز دهنده اختیار اعطای مجوز به شخص ثالث را ندارد و خود نیز نمی تواند از طرح صنعتی موضوع قرارداد بهره برداری کند، مگر اینکه خلاف آن در قرارداد ذکر شده باشد. البته ممکن است که قرارداد اجازه بهره برداری صرفاَ برای مدت معین یا برای کالاهای معین و یا حوزه جغرافیایی مشخص باشد که در این صورت فقط در حوزه های یاد شده دارای محدودیت است و در خارج از آن ها انحصاری تلقی نخواهد شد.
انتقال گیرنده هم در قراردادهای اجازه بهره برداری دارای حقوقی است که از جمله این حقوق را می تواند انجام کلیه اقداماتی دانست که در چارچوب حقوق انحصاری اجازه دهنده است مگر اینکه در قرارداد خلاف آن شرط شده باشد، مثل اینکه شرط شود که اجازه گیرنده صرفاَ می تواند در حوزه جغرافیایی خاصی فعالیت کند یا از بین مصادیق حقوق انحصاری به عنوان مثال فقط حق تولید محصول را دارا باشد. همچنین او می تواند نسبت به تمدید طرح صنعتی تحت شرایطی اقدام کند. مجوز گیرنده نمی تواند مبادرت به اعطای اجازه بهره برداری به دیگری نماید مگر اینکه در قراردا از چنین اجازه ای برخوردار باشد.
چنانچه گواهینامه طرح صنعتی به موجب حکم مرجع ذیصلاح ابطال گردد، این ابطال موثر در قرارداد اجازه بهره برداری خواهد بود و موجب نخواهد شد که حق الامتیاز مسترد شود مگر اینکه مجوز گیرنده از قرارداد استفاده موثری نکرده باشد که در این صورت می توان حق الامتیاز را قابل استرداد دانست.
در قانون مصوب 1386 ایران و آیین نامه مربوط، مقررات و احکامی در رابطه با قرارداد اجازه بهره برداری آمده است.
به موجب ماده 50 قانون مصوب 1386، قرارداد اجازه بهره برداری از طرح های صنعتی ثبت شده باید به اداره مالکیت صنعتی تسلیم شود. اداره مالکیت صنعتی، مفاد قرارداد را به صورت محرمانه حفظ ولی اجازه بهره برداری را ثبت و آگهی می کند. تاثیر این گونه قراردادها نسبت به اشخاص ثالث منوط به مراعات فوق است.
در آیین نامه مصوب 1387 رئیس قوه قضاییه، جزییات بیشتری در رابطه با قراردادهای اجازه بهره برداری آمده است.
بر اساس ماده 94 آیین نامه، در مواردی که مالک طرح اجازه بهره برداری از طرح را به دیگری واگذار کند، مدارک و اسناد رسمی مثبت این اجازه باید جهت ثبت در دفتر مربوط، به مرجع ثبت ارائه شود.
در این فرض مرجع ثبت، مفاد مجوز زا به صورت محرمانه حفظ ، لکن اجازه بهره برداری را ثبت و آگهی می کند.
به موجب تبصره ذیل ماده یادشده، مراتب فسخ یا خاتمه پیش از موعد مجوز بهره برداری در صورتی که در چارچوب متن قرارداد و مطابق با قوانین و مقررات باشد، نیزبه موجب مقررات این ماده با انجام تغییرات لازم، قابل ثبت خواهد بود.
با توجه به تبصره ذیل ماده 97، اعراش مالک طرح صنعتی از حقوق خود نسبت به طرح صنعتی ثبت شده مشروط به این است که بهره برداری از طرح صنعتی، در زمانی که ثبت آن معتبر بوده است، به دیگری واگذار نشده باشد.
با توجه به تبصره فوق، روشن است که اگر چه اعراض از طرح صنعتی ثبت شده از جمله حقوق مالک و دارنده طرح ثبت شده می باشد لیکن چنانچه قرارداد اجازه بهره برداری از طرح صنعتی توسط مالک یا دارنده طرح با شخص ثالث منعقد شده باشد و این قرارداد در زمانی که ثبت طرح معتبر بوده است، منعقد گردیده باشد، مالک یا دارنده نمی تواند از حق خود در رابطه با اعراض از طرح صنعتی استفاده کند و حتماَ باید در خصوص مورد از مجوز گیرنده اجازه بگیرد و رضایت او را تحصیل نماید.
همچنین با توجه به ماده 98 آیین نامه، در صورتی که اعطاء اجازه بهره برداری، فسخ و خاتمه پیش از موعد مجوز بهره برداری در خارج از کشور انجام شده باشد، اصل یا رونوشت مصدق سند مربوط که در آن شماره و تاریخ ثبت طرح صنعتی در ایران قید و به تایید نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران رسیده باشد، دلیل اعطاء اجازه بهره برداری، فسخ و خاتمه پیش از موعد مجوز بهره برداری برای ثبت آن در ایران خواهد بود.
همان طور که در ماده 99 آیین نامه مصوب 1387 رئیس قوه قضاییه آمده است، کلیه تغییرات و انتقالات یا فسخ یا خاتمه و یا اعراض از طرح صنعتی ثبت شده در صفحه مخصوص مربوط به ثبت طرح صنعتی ، ثبت و در ظهر گواهی نامه طرح صنعتی درج می گردد و جز در مورد تغییر نشانی، به هزینه ذی نفع ظرف 30 روز از تاریخ ثبت در روزنامه رسمی آگهی می شود، موارد مذکور تا زمانی که به ثبت نرسیده اند، در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد نمی باشند. ثبت آن ها منوط به پرداخت هزینه های مقرر در جدول هزینه ها و در صورت لزوم هزینه انتشار آگهی مربوط خواهد بود.
با توجه به ماده 178 آیین نامه، اعطاء اجازه بهره برداری به موجب سند رسمی به عمل می آید. دفتر خانه اسناد رسمی قبل از تسلیم سند مربوط، نسبت به آخرین وضعیت اظهارنامه مورد نظر یا طرح صنعتی ثبت شده، از لحاظ تمدید ، تغییر ، انتقال ، صدور اجازه بهره برداری و سایر موارد لازم از مرجع ثبت استعلام می نماید.
با توجه به مراتب فوق ذکر نکات ذیل ضروری به نظر می رسد :
1- از جمله حقوق انحصاری مربوط ثبت طرح صنعتی، حق انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری با اشخاص ثالث از سوی مالک و دارنده طرح صنعتی است.
2- قرارداد اجازه بهره برداری در رابطه با طرح صنعتی ثبت شده و همچنین نسبت به اظهارنامه مربوط قابل انعقاد است. به عبارت دیگر بعد از ثبت اظهارنامه مربوط به ثبت طرح صنعتی می توان نسبت به آن مبادرت به انعقاد قرارداد اجازه بهره برداری با اشخاص ثالث نمود و انعقاد قرارداد یاد شده صرفاَ بعد از ثبت طرح در اداره ثبت طرح صنعتی نمی باشد.
3- قرارداد اجازه بهره برداری باید در مرجع ثبت به ثبت برسد و در این راستا ذینفع باید مدارک و اسناد رسمی مثبت این اجازه را به اداره ثبت ارسال دارد و اداره یاد شده بعد از ثبت آن را آگهی می کند.
4- مرجع ثبت تکلیف دارد مفاد قرارداد را محرمانه تلقی کند.
5- اگرچه قرارداد اجازه بهره برداری برای طرفین قرارداد قبل از ثبت قرارداد در دفتر ثبت و حتی در صورت عدم ثبت آن در اداره، معتبر و لازم الاجراست لیکن تا زمانی که قرارداد یادشده در اداره ثبت به ثبت نرسد نسبت به اشخاص ثالث فاقد اعتبار خواهد بود.
6- ممکن است قرارداد اجازه بهره برداری قبل از اتمام قرارداد فسخ گردد در این صورت فسخ قرارداد نیز باید در مرجع ثبت به ثبت برسد؛ به عبارت دیگر فسخ یا خاتمه قرارداد اجازه بهره برداری قبل از انقضا و خاتمه قرارداد باید در مرجع ثبت به ثبت برسد و در صورت عدم ثبت نسبت به اشخاص ثالث معتبر نخواهد بود.
البته همان طور که در تبصره ذیل ماده 94 آیین نامه آمده است، فسخ یا خاتمه قرارداد باید در چارچوب متن قرارداد و مطابق با قوانین و مقررات مربوط باشد تا قابل ثبت در مرجع ثبت باشد و در غیر این صورت با توجه به آثار آن برای طرفین قرارداد به ویژه برای اشخاص ثالث مرجع ثبت تکلیفی در رابطه با فسخ آن ندارد ؛ به عبارت دیگر مرجع ثبت در صورتی فسخ یا خاتمه پیش از موعد قرارداد اجازه بهره برداری را ثبت می کند که منطبق با قوانین و مقررات و در چارچوب قرارداد منعقده باشد.
7- مالک یا دارنده طرح صنعتی ثبت شده قبل از انقضای قرارداد اجازه بهره برداری نمی تواند نسبت به آن اعراض کند و باید در خصوص مورد رضایت مجوز گیرنده را اخذ کند.
8- اعطاء اجازه بهره برداری یا فسخ و خاتمه پیش از موعد آن چنانچه در خارج از کشور صورت گرفته باشد، اصل یا رونوشت مصدق سند باید به تایید نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران برسد و این دلیل اعطاء مجوز بهره برداری یا فسخ و خاتمه پیش از موعد آن در ایران خواهد بود.
9- کلیه تغییرات و انتقالات یا فسخ و خاتمه، به هزینه ذینفع ظرف 30 روز از تاریخ ثبت ، در روزنامه رسمی آگهی می شود.
10- انعقاد قراردادد اجازه بهره برداری باید در دفتر اسناد رسمی صورت گیرد. دفتر خانه اسناد رسمی قبل از ثبت تکلیف دارد وضعیت طرح را از مرجع ثبت استعلام کند.
11- در آیین نامه مصوب 1387 رئیس قوه قضاییه و در رابطه با اینکه قرارداد اجازه بهره برداری منعقده بین صاحب طرح صنعتی و مجوز گیرنده به صورت انحصاری است یا غیرانحصاری برخلاف علامت مقرره ای نیامده است. شاید بتوان از ملاک های مقرره در ماده 141 آیین نامه در خصوص مورد نیز استفاده کرد.
بر اساس ماده 141 آیین نامه، مالک علامت می تواند اجازه بهره برداری از علامت ثبت شده خود را به هر شکلی قانونی به دیگری اعطاء نماید، در مجوز بهره برداری همچنین باید صریحاَ به این نکته اشاره شود که آیا اجازه به صورت انحصاری صادر می شود یا خیر و نیز این که آیا اجازه گیرنده فعلی حق اعطای اجازه های بعدی را دارد یا خیر. اگر انحصاری یا غیرانحصاری بودن بهره برداری از علامت در مجوز ذکر نشود هر مجوز بهره برداری که به ثبت می رسد غیرانحصاری تلقی می گردد.
با توجه به مفاد ماده فوق و چنانچه حکم مقرره در آن را قابل تسری به قراردادهای اجازه بهره برداری مربوط به طرح صنعتی بدانیم باید گفت که اصل این است که قرارداد غیرانحصاری است مگر اینکه در قرارداد عکس آن پیش بینی شده باشد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره رایگان تخصصی ، با همکاران ما در ثبت شرکت فکر برتر تماس حاصل نمایید.


انتقال حق بهره برداری ثبت طرح صنعتی