استانداردهاي واردات و صادرات
********
مقدمه
يكي از قديمي ترين فرايند هايي كه از زمان پيدايش اجتماعات اوليه انساني انجام مي شده، داد و ستد و رد و بدل كردن كالا بوده است كه نهايتاً به تجارت و صادرات و واردات منتهي شده است.
تجارت در جوامع ابتدايي به شكل ساده اي معامله پاياپاي صورت مي گرفت و انسان با استفاده از مبادله مستقيم كالا با كالاي ديگر،به رفع نيازهايش مي پرداخت .در مبادله پاياپاي خريدار و فروشنده پس از مشاهده كالاهاي مورد معامله و پذيرفتن انتقال آنها ، كالاي مورد نظر خويش را دريافت مي كردند، طرفين معامله در اين گونه مبادلات حسب مورد با بهره گيري از شيوه هاي ابتدايي سنجش مانند مشاهده ، لمس كردن ، توزين ، پيمانه كردن ، چشيدن و غيره به انتخاب كالا مبادرت نموده و همچنين كالاي مرغوب را از نا مرغوب تفكيك مي كردند. بنابرين خريدار براي آگاهي از كيفيت كالاي مورد معامله، از معيار هاي رايج در آن دوران استفاده مي كرد. ضمناً با توجه به محدود بودن كالاهاي موجود، حق انتخاب چنداني براي خريداران مصداق نداشت. بيشتر كالاهايي كه بدين ترتيب مبادله مي گرديد عبارت بودند از: نمك، پوست، خرما، زينت آلات و سلاح و...
در ابتدا با توجه به عدم وجود پول داد و ستد تنها به صورت معاوضه اجناس با يكديگر انجام مي گرفت كه مشكلات زيادي را به لحاظ تفاوت در ارزش كالاها با يكديگر براي خريداران و فروشندگان ايجاد مي كرد.
شيوه سنتي و اوليه تجارت در گذر زمان و همزمان با پيشرفت بشر در سايه مقوله هاي زندگي به تدريج پيشرفت كرده و اين سير تكاملي تا امروز كه با وجود سازمان بين المللي تجارت جهاني (WTO) قوانين مدون و مدرني جهت خريد و فروش كالا تدوين شده است، ادامه دارد.
در اين قوانين كه كره زمين همچون دهكده اي جهاني فرض شده مسير حركت براي صادر كنندگان و وارد كنندگان مشخص است و كشور هاي عضو اين سازمان ملزم به اجراي قوانين آن مي باشند.
از دير باز تجار اعم از صادر كنندگان و وارد كنندگان دغدغه هاي فكري بسيار زيادي داشتند. صادر كنندگان همواره در هراس از دست دادن كالاي خود بدون رسيدن به ارزش آن يا كاسته شدن از كيفيت كالاي خود بوده و وارد كنندگان نيز دغدغه هايي همچون عدم دريافت كالا عليرغم پرداخت وجه آن، دريافت كالا با كيفيت پايين تر از ميزان توافق شده يا دريافت كالايي غير از آن سفارش خود را داشته و البته در حال حاضر نيز اين نگراني ها كم و بيش وجود دارد اگر چه با پيشرفت علم تجارت مقدار اين دغدغه ها به شدت كاهش يافته است.
يكي از عواملي كه ميتواند موجبات آسودگي خاطر صادر كنندگان و وارد كنندگان را تا حد زيادي فراهم نمايد وجود عامل سوم(Third party) در تجارت بين آنهاست.عاملي كه بدون جانبداري از هر يك از دو طرف و صرفاً به استناد قوانين و مقررات از پيش تدوين شده به داوري پرداخته و زمينه انتقال كالا از دست فروشنده به خريدار را محيا كند. اين عامل سوم كه به چشم سوم نيز معروف است بايد داراي خصوصيات زير باشد:
1) مورد وثوق و تاييد هر دو طرف (خريدار و فروشنده) باشد.
2) به تمامي جنبه هاي تجارت احاطه داشته باشد.
3) داراي قدرت تصميم گيري باشد.
4) در ارتباط با كميت و كيفيت كالا هاي مبادله شده تعاريف مدون و مشخصي داشته باشد.
بدون شك موسسات استاندارد در سطح جهان با توجه به اينكه چهار خاصيت فوق الذكر را دارا هستند ميتوانند نقش عامل سوم را در تجارت به عهده داشته باشند زيرا زبان استاندارد زبان تفاهم بين المللي است و اساساً مفهوم لغوي استاندارد، نمونه،قاعده،اصل،مقياس تصويب شده و هر چيزي است كه به عنوان مبنايي براي مقايسه پذيرفته شود.
بنابرين مطابقت كالا، خدمات، آيين كار، سيستم كيفيت يا هر امري با استاندارد، بدين معنا است كه در آن موارد قواعد، اصول و مقررات ويژه اي رعايت شده است.
استاندارد سازي به مفهوم قانونمند شدن و مطابقت با اصول و ضوابط علمي و فني در امور مختلف همچون توليد، تجارت، حمل و نقل، ارتباطات و غيره مصداق مي يابد.
بديهي است در صورتي كه هم خريدار و هم فروشنده پايبندي خود را به استاندارد خاصي اعلام نمايند، ميتوانند در پناه اين زبان مشترك به راحتي داد و ستد خود را انجام دهند.
بر حسب خريدار و فروشنده از يك مليت يا از دو مليت مختلف باشند داد و ستد كالا بين آنها خريد و فروش داخلي و يا صادرات و واردات تعريف مي گردد كه كه هر يك از اين دو معامله تابع استانداردهاي خاص خود مي باشند بنابرين لازم است در اينجا با انواع استانداردهاي اشنا شويم.
1) استاندارد ملي
استانداردي است كه با بهره گرفتن از نتايج حاصل از علوم و فنون و نظر كارشناسان، دست اندركاران و مسئولان مربوطه در سطح يك كشور توسط موسسه استاندارد آن كشور تعيين، تدوين و منتشر مي گردد براي مشخص شدن استاندارد ملي يك كشور مواردي از قبيل شرايط اقتصادي، جغرافيايي و امكانات موجود در نظر گرفته مي شود. استاندارد ملي حسب مورد در خصوص توليدات، آيين هاي كار، خدمات و ... مصداق مي يابد. اهم اهداف مورد نظر در تهيه و اجراي استاندارد هاي ملي عبارتند از: حفظ و ارتقاء سطح تكنولوژي، حمايت از مصرف كننده و توليد كننده نهايتاً تامين منافع ملي
شكي نيست كه خريداران و فروشندگان مقيم يك كشور بايد از استانداردهاي ملي آن كشور تبعيت نموده و مطابق آن عمل نمايند.
2) استاندارد منطقه اي
استانداردي است كه جهت تسهيل مبادلات تجاري، در منطقه اي خاص، متشكل از تعدادي كشور همجوار يا گروهي از كشور هاي داراي مبادلات بازرگاني مشترك تهيه، منتشر و اعمال مي شود، مانند استاندارد هاي اروپايي كه براي كالا هاي مورد مبادله در كشور هاي عضو اتحاديه اروپا مصداق و اعتبار دارد و علامت اختصاري آن CE است. CE كه مخفف Conformite Europeenne به معناي انطباق با استاندارد هاي اروپايي است و نشان مي دهد كه كالاي مورد نظر با شرايط تعيين شده درباره ايمني، بهداشت، محيط زيست و حمايت از مصرف كننده انطباق دارد.
اگر صادر كننده و وارد كننده يك كالا مقيم دو كشور در منطقه اي خاص مثل اروپا باشند بايد تابع همان استاندارد منطقه اي مورد نظر باشند.
3) استاندارد بين المللي
استانداردي است كه با توجه به شرايط روز دنيا و بنا به ضرورت، ايجاد آن توسط سازمان هاي بين المللي مربوطه از قبيل سازمان جهاني استاندارد (ISO) تهيه، تصويب و منتشر مي گردد.
اين نوع استانداردها همانگونه كه از نامشان پيداست در كليه كشور هاي جهان اعتبار دارند و اين بدان معناست كه صادر كنندگان و وارد كنندگان واقع در دو كشور مختلف مي توانند داد و ستد كالاي خود را به پشتوانه استانداردهاي بين المللي انجام دهند.
همانگونه كه پيش تر اشاره شد صادر كنندگان و وارد كنندگان هر يك به فراخور وضعيت خود نگراني هايي دارند كه يكي از مهمترين آنها مربوط به نقطه انتقال ريسك مي باشد. نقطه انتقال ريسك در اصطلاح به لحظه اي از تجارت اطلاق مي گردد كه مسئوليت كيفيت كالا از فروشنده به خريدار منتقل مي گردد. استانداردها به اين مقوله نيز پرداخته و منتهي به پيدايش اصطلاحات مختلف تجارت (موسوم به اينكوترمز) 1 شده است.
اينكوترمز علاوه بر رسيدگي به نقطه انتقال ريسك، درباره مباحثي چون هزينه حمل و نقل و بيمه انتقال و غيره استاندارد هايي را تدوين كرده كه مهمترين اصطلاحات آن عبارتند از:
1) FOB (Free On Board)
در اين مسئوليت كيفيت كالا به محض بارگيري در وسيله حمل (كاميون، قطار، هواپيما و خصوصاً كشتي) از فروشنده به خريدار منتقل مي گردد. بديهي است كه هزينه حمل و نقل در اين وضعيت با خريدار است.
2) C&F (Cost and Freight)
در اين حالت مسئوليت پرداخت هزينه حمل و نقل با فروشنده خواهد بود.
3) CIF (Cost Insurance Freight)
در اين حالت مسئوليت پرداخت هزينه حمل و نقل و بيمه كالا به عهده فروشنده مي باشد.
ميدانيم كه صادرات و واردات بي رويه و بدون كنترل مشكلات زيادي را به همراه دارد. اگر بر امر صادرات نظارت كافي صورت نگيرد، باعث خدشه دار شدن موقعيت كالاهاي ايراني در جهان شده و عدم نظارت بر واردات كالاها نيز موجب وارد شدن كالاهاي نا مرغوب به كشور و متضرر شدن جامعه (مردم)مي گردد، لذا وجود يك ارگان ناظر در زمينه صادرات و واردات امري اجتناب نا پذير بود و اين نظارت يكي از اين وظايف مهم موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران است.
مطابق ماده 3 فصل دوم قانون اصلاح قوانين و مقررات موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب سال 1371 دو ماموريت مهم اين موسسه عبارت است از : الف) كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استاندارد اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نا مرغوب به منظور فراهم نمودن امكان رغابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي. ب) كنترل كيفيت كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليد كنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نا مرغوب خارجي. موسسه استاندارد و نيز اجراي اين ماموريتها را به ادارات كل استان ها كه گمركات كشور در آنها واقع هستند تفويض كرده است.
اداره كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان تهران يكي از ادارات تابعه موسسه استاندارد بوده كه علاوه بر انجام ساير ماموريتها، امر نظارت بر صادرات و واردات كالاها از گمركات مستقر در استان تهران را نيز به عهده دارد كه اين مسئوليت بر عهده اداره بازرسي و نظارت بر امور صادرات و واردات اين اداره كل مي باشد.
در بخش صادرات با هدف توسعه صادرات و جلب اطمينان خريداران خارجي و حفظ حسن شهرت كالاهاي ايراني، علاوه بر كالاهايي كه توليد آنها در كشور بر اساس مصوبه شوراي عالي استاندارد، مشمول اجراي مقررات استاندارد اجباري است، شش قلم خشكبار شامل پسته، كشمش، خرما، برگه زرد الو، زيره و زعفران نيز مشمول مقررات استاندارد اجباري جهت صادرات هستند.
در بخش واردات به منظور حمايت از مصرف كنندگان داخلي و همچنين جلوگيري از ورود كالاهاي نا مرغوب تعدادي از كالاها (مصوب شوراي عالي استاندارد) و تعداد ديگري از اقلام (مصوب هيات محترم وزيران)مشمول اجراي مقررات استاندارد اجباري براي واردات مي باشند كه ترخيص آنها از گمركات واقع در استان تهران منوط به صدور مجوز مربوطه از اداره كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان تهران مي باشد.
قابل ذكر است در حال حاضر استان تهران داراي 9 گمرك است كه عبارتند از:
1) گمرك غرب
2) گمرك شهريار
3) گمرك حوزه 1 فرودگاه مهر اباد
4) گمرك حوزه 2 فرودگاه مهر اباد
5) گمرك جنوب
6) گمرك امانات پستي
7) گمرك پيام
8) گمنرك نمايشگاه بين المللي
9) گمرك فرودگاه امام خميني(ره)
10) نمونه سازماني اداره بازرسي و نظارت بر امور صادرات و واردات
1) صدور گواهينامه انطباق يا عدم انطباق كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري
ياداشت 1: كالاهاي خاص عبارتند از:
الف) مورد نياز پروژه هاي دولتي
ب) تجهيزات كارخانه واحد هاي توليدي
ج) كالاهاي حد وسط يا مواد اوليه واحد هاي توليدي
ياداشت 2: اين بررسي شامل كنترل اظهار نامه، فاكتور، صاحب كالا، وكيل صاحب كالا (ترخيص كالا) متن ارزيابي توسط ارزياب گمرك و نحوه ارجاع به ازمايشگاه گمرك مي باشد.
ياداشت 3: اين بررسي شامل كنترل تعهد نامه صاحب كالا، كنترل MD ، كنترل مبدا ساخت كالا و كنترل استاندارد يا استانداردهاي ساخت كالا (حسب مورد) مي باشد.
ياداشت 4: اين بررسي شامل كنترل گواهينامه ثبت كالا و اعتبار آن، كنترل مبدا ساخت كالا و ساير موارد مورد نياز مي باشد.
ياداشت 5 : اين بررسي شامل اعتبار گواهي بازرسي، انطباق آن با اسناد خريد، كنترل نتيجه ازمون همراه گواهي، كنترل MD همراه گواهي، كنترل مبدا ساخت كالا و ساير موارد مورد نياز مي باشد.
ياداشت 6: آزمون بايد در يكي از آزمايشگاههاي موسسه استاندارد، ادارات كل تابعه آن يا آزمايشگاه همكار (اكروديته) انجام گرفته باشد.
2) صدور گواهينامه انطباق كالاهاي صادراتي مشمول استاندارد اجباري
ياداشت 1: اين بررسي شامل كنترل مدارك حقوقي واحد توليدي، كنترل واقع بودن واحد توليدي در استان تهران و ساير موارد مي باشد.
ياداشت 2: ضمن استعلام از اداره اجراي استاندارد.
ياداشت 3: آزمون بايد در يكي از آزمايشگاههاي موسسه استاندارد، ادارات كل تابعه آن يا آزمايشگاه همكار (اكروديته) انجام شود.
ياداشت 4: موافقت با استاندارد به گواهينامه انطباق صادره و بصورت ظهر نويسي اظهار نامه صادراتي صورت مي گيرد.
3)صدور مجوز حذف بازرسي
ياداشت 1: در اين مرحله ارائه معرفينامه بانك نيز لازم است.
ياداشت 2: اين بررسي شامل كنترل ثبت سفارش، كنترلP/I(Performa Invoice) كنترل نامه بانك مربوطه و ساير موارد مي باشد.
ياداشت 3: كالاهاي خاص عبارتند از:
الف) مورد نياز پروژه هاي دولتي
ب) مورد نياز واحد هاي توليدي به عنوان تجهيزات كارخانه
ج) كالاهاي حد واسط يا مواد اوليه واحد هاي توليدي
3) تعيين ماهيت كالا
توضيح: اين رويه جهت كالاهاي صادراتي يا وارداتي كه مشمول مقررات استاندارد اجباري نمي باشند كاربرد دارد.
براي اقلام " مشمول مقررات استاندارد اجبارِِيِ" مندرج در فهرست پيوست، علاوه بر رعايت مقررات استاندارد اجباري، داشتن دستور العمل فارسي همراه هر كالا الزامي است و نيازي به ارائه گواهي CE مارك نمي باشد(رديف هاي 1 الي 9 و 11 الي 23 فهرست باستثناء بند 15)
_براي اقلام " مشمول مصوب هيات محترم وزيران" مندرج در فهرست پيوست، ارائه تاييديهCE مارك و داشتن دستور العمل فارسي همراه هر كالا الزامي است و نيازي به نمونه برداري و آزمون نمي باشد
(رديف هاي 10و 15و رديف هاي 24 الي 33 فهرست )
- براي كالاهاي خاص (از قبيل الكترو موتور، ژنراتور، سرور، رايانه همراه و اسكنر) دستورالعمل همراه مي تواند فارسي (ترجيجاً) يا انگليسي باشند.
- در صورتيكه وارد كننداي نتواند براي اقلام مشمول مصوبه هيات محترم وزيران گواهي CE مارك ارائه دهد، مي تواند با يكي از روشهاي اجرائي 35/131/ر اقدام و در صورت تاييد و رعايت استانداردها و الزامات CE مارك و ارائه دستور العمل فارسي همراه هر كالا، محموله خود را ترخيص نمايند.
- گواهي CE مارك صادره از سوي سازنده كالا مستقر در كشورهاي معتبر (با روش خوداظهاري)و در سر برگ كارخانه سازنده كالا كفايت كرده و مورد قبول مي باشد ولي گواهي CE مارك كالاهاي ساخت ساير كشورها بايد توسط يك سازمان گواهي كننده معتبر (سازمان گواهي كننده مستقل شخص ثالث) صادر شده باشد.
رديف نام كالا شماره تعرفه ظوابط
1 بخاري اجاق گاز فردار، منتقل، اجاق طبخ
(همگي با سوخت انواع گاز) 7321 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
2 انواع پنكه و هواكش 841451 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
3 يخچال فريزر خانگي مجهز به درب هاي خارجي جداگانه 84181000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
4 يخچال خانگي از نوع تراكمي 84182100 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
5 يخچال خانگي از نوع جذبي 84182200 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
6 انواع ماشين رختشويي خانگي 84501200 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
7 چرخ دوزندگي از نوع خانگي 84501100 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
8 انواع الكترو موتور و ژنراتور 84521000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي يا انگليسي
9 منبع تغذيه رايانه 8501 CE مارك و دستور العمل فارسي
10 انواع جارو برقي 8504 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
11
آسياب، مخلوط كن، آبميوه گير،آب سبزي گير
85091000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
12 ريش تراش، ماشين موزوني 85094000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
13 آبگرم كن هاي فوري يامخزني برقي و گرم كن هاي غوطه وربرقي 85101000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
14 رادياتور گرم كن مخزني 851610 CE مارك و دستور العمل فارسي
15 مو خشك كن 851621 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
16 دستگاههاي آرايش مو 85163100 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
17 دستگاههاي خشك كن دست 85163200 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
18 اتو برقي 85163200 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
19 فر (OVEN)ميكرويو 85164000 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
20 خوراك پز ها، اجاقها، كتري هاي برقي، كباب پز ها و تفت دهنده
8516500 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
21
دستگاههاي درست كن قهوه يا چاي
85166000
رعايت مقررات
استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
22 دستگاههاي برشته كردن نان (TOSSTERS) 85167100 رعايت مقررات استانداردهاي اجباري و دستور العمل فارسي
23 صفحه گردان (دك صفحه)پخش صوت صفحه، پخش صوت كاست و ساير دستگاههاي پخش صوت،توام نشده با دستگاه ظبط صوت (انواع دستگاه پخش صوت)
85167200
CEمارك و دستور العمل فارسي
24 دستگاه ظبط نوار مغناطيسي و ساير دستگاههاي ظبط صوت، حتي توام شده با دستگاه پخش صوت (دستگاه ظبط و پخش نوار مغناطيسي)
8519
CE مارك و دستور العمل فارسي
25 دستگاه ظبط يا پخش ويديو حتي دتوام شده با يك ويديو تيونر(Videotuner)(دستگاه ظبط پخش ويديو)
8520 CE مارك و دستور العمل فارسي
26 دستگاه گيرنده براي راديو تلفن،راديو تلگراف يا پخش راديوي حتي توام شده در يك محفظه با دستگاه ظبط يا پخش صوت يا با ساعت (انواع راديو و راديو ظبط و پخش صوتي)
8521 CE مارك و دستور العمل فارسي
27 دستگاههاي تلوزيوني حتي توام شده با دستگاه گيرنده پخش راديويي يابا دستگاه ظبط يا پخش صوت يا تصوير، مانيتور ويديويي و پروژكتورهاي ويديويي
8527 CE مارك و دستور العمل فارسي
28 انواع شير آلات (بهداشتي، ساختماني و گاز سوز) 8528 CE مارك و دستور العمل فارسي
29 چاپگر – اسكنر (Scaner) 8481
84716060
CE مارك و دستور العمل فارسي يا انگليسي
30 رايانه همراه 84713020 CE مارك و دستور العمل فارسي يا انگليسي
31 سرور (Server) 84713090 CE مارك و دستور العمل فارسي يا انگليسي
32 انواع فتوكپي
9009 CE مارك و دستور العمل فارسي